Hidrolik Devrelerde Kullanılan Pompa Tipleri
Hidrolik devrelerde uygulama koşullarına göre ve tasarlanan sistemin ihtiyaçlarına göre değişik tipte hidrolik pompalar kullanılır. Bunları başlıca dişli, pistonlu ve paletli pompalar olarak sınıflandırmak mümkündür. Her nekadar literatürde çok sayıda pompa tipi yer alsa da uygulamalar baktımığızda bu 3 tip hidrolik pompa öne çıkmaktadır.
Pompa seçiminde en önemli kriter çalışma basıncıdır. Eğer seçeceğimiz pompa kullanılacak hidrolik devrede gerekli olan sistem basıncına çıkabilecek seviyede ise o devrede bu pompayı kullanabileceğimizi söyleyebiliriz. Pompaların maksimum çalışma basınçları pompa tasarımına ve pompada kullanılan malzeme kalitesine bağlı olarak değişmektedir, yani dişli pompalar şu basınçta çalışır pistonlu pompalar şu basınçta çalışır gibi kesin ifadeler kullanmamız doğru değildir. Burada önemli olan üreticilerin verdiği katalog değerlerindir. Bununla birlikte döküm gövdel bir dişli pompanın çalışma basıncının aluminyum gövdeli bir dişli pompadan daha yüksek olacağını kolaylıkla söyleyebiliriz.
Her pompanın piyasada kabul görmüş kendine has uygulama alanları olmakla birlikte maksimum çalışma basıncı koşulunu sağladığı sürece birbirlerinin yerine kullanılabilir. Farklı pompa tiplerinin bir birlerinin yerine kullanımında basınç dışında bakılacak önemli bir diğer kriterde pompa debisidir. Hidrolik pompa debisi aşağıdaki gibi pompayı tahrik eden motoun devir sayısına bağlı olarak bulunabilir. Daha yüksek debide bir pompa kullanmamız halinde sistemde hidrolik silindir ve hidrolik motorlarda hız artışı olurken daha düşük debide bir pompa kullanmamız halinde de doğal olarak aktüatörlerin hızlarında azalma olacaktır.
Vg (iletim hacmi): cm3
n (devir sayısı): devir/dak.
Q (debisi): litre/dak.
Hidrolik pompalar temelde artan hacimde emiş, azalan hacimde de sıkıştırma yaparak hidrolik yağın transferini sağlarlar. Farklı konstrüksiyonlara sahip bu prensip üç tip pompa içinde geçerlidir. Piyasada çok yaygın olarak kullanılan bu üç tip pompanın öne çıkan bazı özelliklerini şu şekilde ifade edebiliriz.
Dişli pompalar: 200 bar basınçlara(1) kadar çıkabilen, piyasada kolaylıkla temin edilebilen ve değişik uygulama alanlarında kullanılan bir pompa tipidir. Ekonomik olması da bir diğer avantajı olarak öne çıkar. Dezavantajları olarak yüksek basınçlarda düşük verim ve kullanım ömründe azalmanın yanısıra yüksek gürültü seviyesi de gösterilebilir.
Paletli pompalar: Değişken deplasmanlı(2) paletli pompalar 100 basınca kadar çıkabilirken, sabir deplasmanlı tipleri 150 basınçlara kadar çıkabilir. Piyada paletli yada kanatlı diye tabir edilen bu pompalar daha çok takım tezgazhaları ve kapalı alanlarda daha çalışan diğer hidrolik devrelerde tercih edilen br pompa tipidir. En önemli avantajı düşük gürültü seviyesi olup, dezavantajı için ise emiş performansının düşük olması söylenebilir.
Pistonlu pompalar: 300-400 Bar basınç aralığında kullanılabilen, yüksek verimli yüksek basınç pompalarıdır. Mobil ve endüstriyel hidolikte bir çok kritik uygulamada pistonlu pompalar terch edilir. Değişken deplasmanlı pistonlu pompalar çok sayıda kontrol tipine sahiptir.
Notlar:
(1) Piyasadaki ortalama değerlerdir. Üreticiden üreticiye ya da aynı üreticini bile olsa farklı boyutlardaki pompalarda farklı maksimum çalışma basınç değerleri olabilir.
(2) Pompa içerisindeki bir mekanizma sayesinde değişik kontrol yöntemleri ile pompanın iletim hacmini değiştirebildiğimiz dolaysıyla pompa debisini değiştirebildiğimiz pompalara değişken deplasmanlı pompalar denir.
Kaynak:
www.akder.org
